Tư vấn về ghép gan (trước và sau khi ghép)

Ghép gan là gì ?

Là kĩ thuật lấy một phần hoặc toàn bộ lá gan khỏe mạnh của một người này đem thay thế cho lá gan của bệnh nhân bị bệnh gan nặng (mà nếu không có gan thay thế thì sẽ tử vong).

Lá gan khỏe mạnh được lấy từ người cho chết não

Lá gan sau đó được chia thành 2 phần, phần lớn hơn đem ghép cho một bệnh nhân người lớn, phần nhỏ hơn đem ghép cho một bệnh nhi (trẻ em)

Hiến gan là gì ?

Là cho đi một phần hoặc toàn bộ lá gan để phục vụ mục đích ghép gan, nhằm cứu sống người khác bị bệnh gan nặng (mà nếu không được ghép gan thì sẽ tử vong).

Những bệnh nhân nào có chỉ định ghép gan ?

Những người mà gan hầu như không còn thực hiện được chức năng, sẽ tất yếu tử vong nếu không được ghép gan để thay thế. Cụ thể là:

Suy gan tối cấp:

• Do ngộ độc thuốc, thường là paracetamol
• Viêm gan A, B
• Bệnh Wilson (do ứ đồng trong gan)
• Hội chứng Budd-Chiari (thuyên tắc mạch máu trên gan)

Hệ quả của bệnh lý gan mạn tính (lâu ngày):

• Xơ gan nặng có biến chứng (do mọi nguyên nhân)
• Một số trường hợp ung thư gan (cân nhắc cụ thể từng trường hợp)

Ghép gan từ người cho đã chết não ?

Lấy toàn bộ lá gan của người cho chết não để đem ghép cho 1 người hoặc 2 người khác (chia gan).

Ghép gan từ người cho sống ?

Lấy một phần gan của người cho (còn sống) để ghép cho một người khác bị bệnh gan.

Vì sao nói "gan có chức năng bù trừ rất tốt" ?

Gan là cơ quan có khối lượng lớn nhất của cơ thể. Trong gan có hàng tỉ tế bào gan. Khi một số tế bào gan bị tổn thương thì những tế bào gan bình thường còn lại (rất nhiều) vẫn hoạt động, nên vẫn đảm bảo chức năng của cả cơ thể. Do đó, người bị bệnh gan thường ít triệu chứng (mặc dù gan đã và đang bị tổn thương âm ỉ trong nhiều năm.

Ở một người có chức năng gan còn tốt, thể tích gan tối đa có thể cắt đi là 75%. Những tế bào gan còn lại (nếu khỏe mạnh, và được cung cấp đủ dinh dưỡng, cũng như không bị tác nhân bệnh lý khác tấn công) thì sẽ tích cực nhân đôi (tăng sinh, tái tạo), và sau khoảng 3 tháng thì gan sẽ to trở lại như kích thước ban đầu. 

Vì sao người sống có thể cho đi một phần gan ?

Như đã đề cập, gan là cơ quan có chức năng bù trừ rất tốt. Do đó, một người có lá gan khỏe mạnh có thể cho đi / hiến tặng một phần lá gan của mình để cứu chữa bệnh gan cho một người khác, mà không ảnh hưởng tới sức khỏe người cho gan. Bởi vì, sau một thời gian, thể tích lá gan của người cho sẽ to trở lại như cũ.

Vì sao người được ghép gan (người nhận) chỉ cần được ghép một phần gan cũng sống ?

Người bệnh (người nhận) sau khi được ghép một phần lá gan khỏe mạnh, thì sau đó các tế bào gan cũng sẽ tích cực nhân đôi (tăng sinh, tái tạo). Một thời gian sau, gan sẽ to lên và có thể tích như lá gan hoàn chỉnh. Điều này giúp gan đảm bảo chức năng của cả cơ thể, như ở người bình thường.

Ghép gan từ người cho chết não ?

• Người bị chết não: mất toàn bộ chức năng của não bộ
• Nhận định một người bị chết não: Quá trình phức tạp, cần thực hiện chính xác, bởi bác sĩ được đào tạo bài bản.
• Gan từ người cho chết não: Lá gan lấy từ người chết não, dùng để ghép cho người bệnh, với sự đồng ý của gia đình bệnh nhân, hoặc người bị chết não đã từng đăng kí hiến tạng sau khi qua đời.

Vì sao ghép gan từ người cho sống phổ biến hơn?

Người có nhu cầu được ghép gan rất nhiều. Số người chết não hiến tạng thì lại ít hơn rất nhiều, một phần do tâm lý văn hóa phương Đông. Cho nên, nếu chỉ trông chờ vào nguồn gan từ người chết não thì sẽ rất nhiều bệnh nhân gan sẽ không thể chờ đợi nổi, và sẽ không bao giờ kịp ghép gan cho đến lúc qua đời.

Ngoài ra, có rất nhiều trường hợp người bệnh bị suy gan tối cấp (bệnh diễn tiến nặng rất nhanh), chẳng hạn như suy  do ngộ độc paracetamol, do viêm gan B bùng phát, ... thì cần được ghép gan khẩn cấp. Cần phải có nguồn gan cho, để tiến hành ghép kịp thời.

Chính vì vậy, ghép gan từ người cho sống trở thành một giải pháp tốt, giải quyết tình trạng thiếu nguồn gan cho. Kĩ thuật ghép gan từ người cho sống đã phát triển nhanh chóng trong vòng 20 năm qua và ngày này được áp dụng phổ biến tại nhiều nước trên thế giới.

Hiệu quả của ghép gan ?

Sau khi được ghép gan, nếu diễn tiến tốt (phẫu thuật thành công, không biến chứng sau mổ, và không bị thải ghép) thì người bệnh sẽ phục hồi sức khỏe, trở về cuộc sống bình thường.

Một số biến chứng của xơ gan, chẳng hạn như hội chứng gan thân (suy thận cấp ở người xơ gan) cũng hoàn toàn biến mất sau khi được ghép gan.

Thải ghép là gì?

Cơ thể của mỗi người có những tế bào miễn dịch làm chức năng bảo vệ cơ thể. Một trong những chức năng bảo vệ chính là phát hiện và tấn công chống lại những tác nhân lạ xâm nhập từ bên ngoài vào cơ thể (vi khuẩn, virus, ... ).

Một cơ quan khi được cấy ghép vào cơ thể, sẽ bị các tế bào miễn dịch của cơ thể phát hiện và tấn công phá hủy. Đó gọi là hiện tượng thải ghép.

Làm sao để khắc phục tình trạng thải ghép ?

• Người cho và người nhận có sự tương hợp càng cao thì càng tốt. Đó chính là lí do mà người cho gan và người được nhận gan nếu có quan hệ huyết thống gần là tốt nhất ( cha mẹ - các con ruột - anh chị em ruột, họ hàng gần gũi). Ngoài ra, nếu có chung nhóm máu ABO, nhóm máu HLA thì tính tương hợp càng cao.

• Sử dụng các thuốc chống thải ghép: Là các thuốc ức chế sự hoạt động của các tế bào miễn dịch trong cơ thể, do đó tránh được hiện tượng thải ghép. Các thuốc hiện nay có hiệu quả rất tốt, nên cuộc cách mạng ghép tạng đã đạt tiến bộ vượt bậc.

Theo dõi người bệnh sau ghép gan ?

• Nhằm phát hiện các biến chứng sau mổ
• Nhằm phát hiện tình trạng thải ghép (ngay sau ghi ghép, hoặc lâu ngày sau khi ghép)
• Nhằm phát hiện các biến chứng do việc sử dụng thuốc chống thải ghép (ví dụ: nhiễm trùng)

Ai có thể tư vấn cho bạn về chỉ định ghép gan ?

Thông thường, khi có một trường hợp bệnh nhân bị bệnh gan mà tình trạng có nguy hiểm đến tính mạng nếu không được ghép gan, thì bác sĩ chuyên khoa Gan Mật sẽ hội ý với đơn vị ghép gan (ở Việt Nam thì thường là khoa ngoại Gan-Mật-Tụy, hoặc Trung tâm ghép tạng).

Nếu bệnh nhân có chỉ định ghép gan thì các bác sĩ sẽ tư vấn rõ cho gia đình bệnh nhân và bệnh nhân (nếu người bệnh còn tỉnh táo) các vấn đề liên quan.

Khi gia đình bệnh nhân và bệnh nhân (nếu tỉnh táo) đồng ý, các bác sĩ sẽ lên kế hoạch ghép gan. Quan trọng là nguồn gan cho để ghép.

Hiến tạng sau khi qua đời ?

Ngay từ bây giờ, bạn có thể trở thành người hiến tạng để cứu sống người bị bệnh gan nặng, hoặc các bệnh khác. Ở khu vực phía Nam, bạn có thể tới đăng kí tại  Đơn Vị Điều Phối Ghép Các Bộ Phận Cơ Thể Người của Bệnh viện Chợ Rẫy. Thủ tục đăng kí đơn giản, bao gồm Chứng minh thư nhân dân và 1 bức ảnh 3x4. Thủ tục hoàn tất trong vòng 30 phút.

Có thể ghép gan tại Việt Nam hay không ?

Hoàn toàn có thể. Ngành ghép tạng Việt Nam trong 10 năm qua đã tiến bộ không ngừng, đạt được nhiều thành tựu. Kĩ thuật ghép tạng (gan, tim, tụy, thận, ... ) đã được tiến hành thành công tại nhiều bệnh viện. Hiện nay các bác sĩ Việt Nam đã làm chủ kĩ thuật ghép gan và hồi sức sau khi ghép gan.