Hình 1. Dòng máu tĩnh mạch cửa
Dòng máu từ tĩnh mạch cửa chiếm 75% lưu lượng máu đi tới gan (hình 1). Có một câu hỏi " Dòng máu từ các cơ quan nào đổ về tĩnh mạch cửa ?". Các bạn sinh viên thường hay lúng túng không nhớ ra ngay, hoặc sẽ nhớ theo kiểu "học thuộc lòng".
Thực ra, rất đơn giản thôi. Cần nhớ 1 câu: "Các cơ quan đơn ở trong ổ bụng sẽ đổ máu về tĩnh mạch cửa". Như vậy, máu qua tĩnh mạch cửa sẽ có nguồn gốc từ:
-
Một phần của thực quản (1/3 dưới) - nguyên nhân của dãn tĩnh mạch thực quản (thường thấy ở 1/3 dưới khi nội soi dạ dày) khi có tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
-
Dạ dày - nguyên nhân của dãn tĩnh mạch tâm-phình vị (có thể gặp ở một số bệnh nhân có tăng áp lực tĩnh mạch cửa)
-
Lách
-
Ruột (từ các tĩnh mạch mạc treo tràng trên, mạc treo tràng dưới)
-
Tụy
-
Một phần của trực tràng - nguyên nhân của dãn tĩnh mạch trực tràng (có thể thấy khi nội soi trực tràng cho bệnh nhân xơ gan có hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa rõ)
Hình 2. Dòng máu từ động mạch gan
Máu từ Động mạch gan (nhánh từ động mạch thân tạng) (hình 2) chiếm 25% lưu lượng máu còn lại đi tới gan.
Máu từ tĩnh mạch cửa và động mạch gan sau khi tham gia vào quá trình trao đổi chất trong nhu mô gan (hình 3) sẽ dần dần được gom lại qua các tĩnh mạch trên gan (từ nhỏ tới lớn hơn) (hình 4).
Thông thường có 3 tĩnh mạch trên gan chính là tĩnh mạch trên gan phải, giữa, trái. Sau đó, máu sẽ đổ về tĩnh mạch chủ bụng, rồi chảy tiếp về tim ở nhĩ trái.
Hình 3. Dòng máu tham gia vào trao đổi chất trong gan
Hình 4. Dòng máu đi ra khỏi gan qua các tĩnh mạch trên gan
Nếu có hẹp / tắc ở bên trong lòng các tĩnh mạch trên gan (thường do huyết khối) hoặc chèn ép từ ngoài vào tĩnh mạch trên gan (khối u, ...) thì có thể dẫn tới ứ trệ dòng máu tĩnh mạch trong gan, rối loạn tưới máu trong gan, hệ quả tiếp theo là rối loạn chuyển hóa trong gan - hoại tử các tế bào gan - suy gan cấp (hoặc tối cấp) nếu tổn thương hoại tử gan diễn ra nhanh chóng ồ ạt. Trường hợp này biểu hiện chủ yếu là hội chứng suy tế bào gan. Hoặc diễn tiến âm thầm hơn, dẫn tới xơ gan, biểu hiện nổi trội hơn sẽ là hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Đó chính là Hội chứng Budd-Chiari - một trong những bệnh tổn thương gan do bất thường mạch máu.